Tính toán kích thước thi công sân khấu phụ thuộc vào yếu tố nào ?
Mình xin chia sẻ chút hiểu biết về cách tính toán kích thước khi thi công. Kiến thức này nếu các bạn làm kiến trúc hay xây dựng chắc sẽ nắm rõ hơn Hoan học sân khấu. Mong rằng nhận được góp ý hữu ích của các bạn.
Dưới đây là những yếu tố (xếp theo thứ tự từ quan trọng giảm dần) mà Hoan sẽ trình bày từng phần.
1. NHÂN TRẮC HỌC.
2. KHỔ NGUYÊN VẬT LIỆU.
3. KÍCH THƯỚC CỬA RA VÀO NHỎ NHẤT.
4. KÍCH THƯỚC XE VẬN CHUYỂN.
5. CÁCH THỨC VẬN CHUYỂN & LẮP RÁP.
-----
1. NHÂN TRẮC HỌC.
Các ngành thiết kế sinh ra để phục vụ con người, lấy con người làm trung tâm. Thiết kế sân khấu cũng không nằm ngoài quy luật ấy, tất cả đều phục vụ con người.
Khái niệm nhân trắc học cho bạn nào chưa biết: "Nhân trắc học là khoa học nghiên cứu sự cấu thành, kích thước, tỉ lệ và mối quan hệ các bộ phận trên cơ thể con người, từ đó đưa ra sự phù hợp trong công việc, hệ thống máy móc thiết bị, sản phẩm, môi trường với các khả năng về thể lực, trí tuệ và cả những hạn chế của con người".
Nhân trắc học trong thiết kế sân khấu giúp thiết kế sản xuất các không gian, đạo cụ... phù hợp với kích thước cơ thể, ý đồ kịch bản, hoạt động biểu diễn của con người.
Một số ví dụ tiêu biểu gồm:
-
Quy chuẩn kích thước nội thất trong sân khấu như: bàn ghế, bục dẫn chương trình, bục phát biểu ... đều phải tối ưu với kích thước và các hoạt động của con người.
-
Quy chuẩn không gian như: background có tên chương trình phải cao hơn đầu người (1,6m)...
-
Quy chuẩn đạo cụ như: trọng lượng phù hợp với hoạt động diễn. VD như một tảng đá to có thể được làm giả bằng xốp phục vụ cho các cảnh diễn.
-
Nhân trắc học và màu sắc: Mỗi cảnh trong sân khấu đều có ý đồ của biên tập và đạo diễn, màu sắc của sân khấu thể hiện 1 phần ý đồ đó. (Yếu tố này không ảnh hướng đến yếu tố kích thước nắm nên mình bỏ qua).
Có một điểm cần lưu ý: Nhân trắc học của người châu Á khác người các châu khác, cụ thể là chiều cao thấp hơn. Do đó khi làm thiết kế cho người châu Á, bạn cần làm nhỏ hơn để phù hợp.
2. KHỔ NGUYÊN VẬT LIỆU
Decan có khổ 0,6m và khổ 1,22m.
Mica, gỗ dán, gỗ MDF fomex, alumex, laminate có khổ 2,44mx1,22m, độ dày có 3mm, 5mm, 1,8mm...
Polycarbon đục 1,58x5,8m...
Bạt hiflex: 2,2m 2,6m, 3,2m dài vô tận
Sơn tổng hợp đi với dung môi
Sơn công nghiệp đi với xăng thơm
... và nhiều nhiều thông số nữa
Đó là những thông số bạn nhẩm thuộc lòng nếu đã trải qua vài năm sản xuất.
Yếu tố này nằm ở kinh nghiệm thực tế, ít có trường lớp nào giảng dạy. Bản thân Hoan trải qua 7 năm làm thiết kế, trong đó có 2 năm trực tiếp tham gia sản xuất mà vẫn còn gặp phải nhiều tính huống trớ trêu.
Nhớ thông số vừa là ưu vừa là nhược điểm.
Ưu điểm: là khi bạn tính toán các vết nối ghép giữa tấm vật liệu nhanh hơn, cho ra thiết kế đẹp hơn.
Nhược điểm: là kích thước vật liệu luôn luôn thay đổi theo thời gian khi vật liệu mới ra đời, vật liệu cũ được cải tiến. Do đó phải luôn cập nhật và kiểm tra kích thước thường xuyên.
Bạn có thể search mạng ra tuy nhiên vẫn phải nhìn vào thực tế, vì trện mạng vẫn là ảo. Câu thần chú khi tính toán là: Khổ nguyên vật liệu là bao nhiêu ?
Phần 1 mình đã nói đến 2 yếu tố mà thiết kế bắt buộc phải biết.
Phần 2 này mình sẽ nói đến các yếu tố khách quan ảnh hưởng tới thiết kế của bạn mà buộc phải khảo sát.
Các yếu tố này xuất hiện khi bạn vận chuyển và lắp đặt mà thôi. Nếu bạn không tính đến thì quá trình vận chuyển và lắp đặt sẽ rất vất vả.
3. KÍCH THƯỚC CỬA RA VÀO NHỎ NHẤT.
Tại sao lại là kích thước cửa và vào nhỏ nhất ? Câu trả lời rất đơn giản vì nếu đi lọt qua cửa ra vào nhỏ nhất tại địa điểm dựng thì cửa nào vào cũng lọt.
Có một thực tế là ở Việt Nam ta còn thiếu thốn về cơ sở vật chất nên việc sử dụng 1 địa điểm không được thiết kế cho mục đích của nó vẫn thường xảy ra. Các sự kiện đã cần thuê đến nhà thi đấu thì cũng thường sử dụng hết diện tích và độ lớn của chương trình thì thường tương đương với diện tích sử dụng.
Ví dụ như bên mình vẫn làm sự kiện trong các nhà thi đấu. Nhà thi đâu là nơi dành cho các sự kiện thể thao chứ không phải cho sự kiện biểu diễn.
-
Kích thước cửa ra vào nhà thi đấu nhỏ (dành cho người đi) và có cầu thang lên cao trước khi bước vào.
-
Không có lối vào chuyên biệt cho xe tải nên thường trước khi vào thi công thì phải vận chuyển bắng sức người vượt thang dốc và quãng đường tương đối dài.
Ở một khía cạnh khác, là thiết kế phải tính sao để cán phần thiết kế lọt được vào khu vực thi công sân khấu.
Nói đến đây mình xin chia sẻ một kỷ niệm khó quên về Robocon 2013
-
Sân khấu Robocon này là một sân khấu mang tầm quốc tế. Robocon 2013 cũng là chương trình đi ngoại cảnh xa đầu tiên của mình.
-
Sân khấu rất lớn, diện tích chiếm nguyên nhà thi đấu Tiên Sơn - Đà Nẵng, chiều cao sân khấu lên tới 8,6m. Ekip làm thi công sân khấu lên tới 35 người.
-
Chúng tôi làm các mảnh rời ở Hà Nội và vận chuyển vào Đà Nẵng. Vào Đà Nẵng chúng tôi có 1 tuần sửa sân khấu và lắp ghép các phần với nhau. Trong đó có những cảnh để nguyên, dù đã khảo sát rất kỹ kích thước nhà thi đấu nhưng vẫn có khối cảnh bê không lọt qua cửa dù chỉ thiết vài chục cm.
-
Khi tất cả (trong đó có tôi) bó tay và lên ý kiến cắt nhỏ cảnh ra thành từng phần mang vào rồi ghép lại thì một anh trong đoàn lóe ra ý tưởng và đã thành công.
-
Cách đưa vào đó là tận dụng đường cong của khối cảnh để luồn vào. Ban đầu là nhấc bổng đuôi lên để đưa lọt đầu vào cửa, sau đó vừa đưa dần phần đầu lên vừa đưa phần thân vào sao cho phần đuôi cũng lọt. Tuy hơi tốn sức một tí nhưng không phải tách ra tháo rồi vá lại mệt hơn nhiều.
4. KÍCH THƯỚC XE VẬN CHUYỂN.
Lý do phải quan tâm đến kích thước xe vận chuyển cũng tương tự như cửa nhỏ nhất. Cảnh phải vừa thùng xe (có nắp) thì xe mới chở được và được lưu hành trên phố.
Xe để vận chuyển cũng thường tương đương với độ lớn sân khấu. Sân khấu càng lớn thì càng phải thuê xe lớn để tiết kiệm chi phí nên không đáng ngại nhưng bắt buộc phải biết để tính toán kich thước cho phù hợp cũng để tiết kiệm chi phí.
Xe để vận chuyển sân khấu thường được sử dụng mấy loại như: 2,5 tấn, 5 tấn, 10 tấn. Kích thước có thể search trên mạng để áng chừng. Thiết kế nên làm bé hơn một chút để dễ xoay sở.
Ở đây cũng có những trường hợp ngoại lệ. Nếu bạn từng làm ở nhà hát lớn rồi thì chắc sẽ biết: Nhà hát lớn là nơi tổ chức biểu diễn chuyên nghiệp, cửa và sân khấu của họ cũng được thiết kế chuyên biệt tiện lợi và thang máy kéo để đưa lên. Nhưng thang của họ rất nhỏ và ở lối vào phía sau. Thùng thang cũng chấp thế nên các cảnh lớn đưa vào khá lá khó khăn.
Trước khi làm bạn nên khảo sát cả phương tiện đưa cảnh vào sân khấu.
5. CÁCH THỨC VẬN CHUYỂN & LẮP RÁP.
Yếu tố cuối cùng này phụ thuộc vào bạn và kỹ thuật của công ty bạn có để quyết định.
Nếu bạn thi công tại chỗ bạn có thể bỏ qua các yếu tố trên và chở vật liệu đến nơi làm.
Nếu bạn chọn thi công tại xưởng và đến nơi sẽ lắp ráp thì bạn phải khảo sát các yếu tố trên.
Hoặc kết hợp cả 2 phương án.
Lối vào càng nhỏ ta càng phải bổ nhỏ thiết kế sao cho đưa lọt.
Khi bổ nhỏ ta lại phải tính đến các yếu tố 1-4 mà vẫn bảo đảm yếu tố thẩm mỹ: chủ yếu là giải quyết câu hỏi sao cho không bị vết ghép nối và bố cục trông vẫn đẹp.