Một sân khấu lung linh với sự chuyển động linh hoạt của bối cảnh luôn luôn là mơ ước của các đạo diễn và các họa sỹ thiết kế. Màn hình LED ra đời đã biến mơ ước đó thành sự thật với chi phí không đắt. Màn hình LED là một loại máy hiển thị hình ảnh rất sống động. Nói nôm la màn hình Led là màn hình ti vi cỡ lớn. Màn hình LED ngày nay được sử dụng rất nhiều cuộc sống như quảng cáo, sân vận động, giao thông đường bộ, văn phòng khu mua sắm. Vượt ra ngoài khuôn khổ để trình chiếu, màn LED còn được ứng dụng để trang trí trong các sự kiện, truyền hình, sân khấu. Những đã đến lúc chúng ta nhìn lại chúng ta đang sử dụng màn hình LED như thế nào ?
 

1/ Ưu điểm của màn hình LED

Tính đa dụng.

Ưu điểm nổi trội của màn hình là có khả năng chiếu bất kỳ file ảnh, file video nào. Màn LED tốt hơn màn chiếu vì hình ảnh trên màn chiếu có thể sắc nét ngay cả khi trời sáng đèn. Độ sắc nét của màn LED phụ thuộc vào số đèn LED và số điểm ảnh. Để phân biệt độ nét LED được chia thành nhiều loại như P16, P12, P10, P6, P5, P3, P2,5. Mỗi loại có số lượng điểm ảnh (pixel) khác nhau. Càng nhiều pixel chi phí sản xuất càng cao.

VD: màn hình LED P5 có nghĩa là khoảng cách giữa các điểm ảnh là 5mm. Màn LED P5 có kích thước 6mx4m thì có độ phân giải là: 6000/5x4000/5 = 1200x600mm.

Màn hình LED có ưu điểm là độ sáng cao nên nhìn được từ rất xa ( đến vài trăm mét), kích thước lớn bất kỳ, lên đến hàng trăm, hàng nghìn mét. Ngoài cách lựa chọn màn Led dựa trên điểm ảnh, người sử dụng cũng có thể tùy vào khoảng cách từ mắt tới màn hình để có thể lựa chọn màn hình cho phù hợp với kinh phí mà vẫn không giảm chất lượng hình ảnh.

Trên sân khấu, màn LED giúp sân khấu thay đổi hình ảnh nhanh chóng; hình ảnh tương tác với diễn viên và cung cấp các phóng sự cho khán giả.

Dễ dàng lắp đặt.

Hiện nay, ngoài thị trường màn LED có nhiều loại: LED đặt sàn, LED trong nhà, LED ngoài trời, LED dẻo, Led trang trí … Tùy theo môi trường mà người dùng có thể chọn loại LED sử dụng.

Màn LED dễ dàng lắp đặt do được chia thành nhiều modul, tùy nhu cầu mà người sử dụng có thể yêu cầu theo kích thước cần dùng. Các modul màn LED được kết nối và điều khiển bởi các phần mềm chuyên dụng riêng bằng máy vi tính. Thậm chí màn LED còn cho phép chức năng dự phòng nóng hệ thống kép cho biết hai máy tính có thể điều khiển một màn hình LED cùng lúc, và nếu có một máy tính bị lỗi, máy tính còn lại vẫn tự động đảm bảo hoạt động bình thường.

Giải pháp xanh & tiết kiệm.

Màn hình LED tiêu thụ ít điện năng hơn đèn huỳnh quang. Vì vậy càng giảm thiểu được lượng điện tiêu thụ càng tiết kiệm và hơn nữa đây còn là sản phẩm có chất lượng và độ bền bỉ rất cao. Màn hình LED không sử dụng chất thủy ngân nên thân thiện với môi trường và không độc hại với người sử dụng. Các mối hàn bo mach của màn Led cũng giảm thiểu việc sử dụng chì vào và đó là các hợp kim khác như bạc, đồng …vốn có khả năng truyền dẫn tốt hơn, dù chi phía cao hơn.

Trong ngành sân khấu, màn LED còn giúp doanh nghiệp giảm chi phí sản xuất phông cảnh. Phông cảnh từ thứ xưa nay tĩnh, lại sản xuất 1 lần rồi bỏ nay được thay thế bằng màn LED. Chi phí bỏ ra chỉ là thuê thiết bị và nhân lực sử dụng thiết bị và tạo ra những file đồ họa có thể sử dụng nhiều lần.

2/ Làm thế nào để phát huy màn hình LED trong sân khấu ?

Đồng ý rằng màn LED hiển thị là một phát minh rất tuyệt vời và nó đang được ứng dụng rất nhiều trong mọi ngõ ngách cuộc sống. Nhưng cái gì sử dụng quá nhiều cũng không tốt. Tựu chung lại thì các nguyên nhân sau khiến cho màn hình LED phản tác dụng:

Nguyên nhân chủ quan:
Một là do quan điểm của người dùng sai lầm: quên đi mục đích chính sử dụng màn LED mà dùng để che đậy một sân khấu không có ý tưởng.

- Đạo diễn, biên tập là người có vai trò đưa ra ý tưởng sử dụng màn LED nhưng lại thiếu đầu tư tư duy về mục đích sử dụng màn LED xem có cần thiết không ? mình sẽ chiếu cái gì ? ạo Nếu coi màn hình LED là 1 phương tiện cứu cánh cho các sân khấu của mình bằng cách chiếu loằng ngoằng những hình ảnh đồ họa trang trí ( footage), tưng bừng, sắc nét nhưng thiếu ý đồ nghệ thuật. Như vậy show diễn thật tầm thường.
- Họa sĩ thiết kế sân khấu: với vai trò tư vấn sử dụng màn hình LED nhưng lại thiết kế màn hình LED một cách đơn điệu khô cứng. Các sân khấu hiện tại thường sắp đặt theo bố cục cơ bản màn ở giữa lớn, 2 LED 2 bên cánh chia thành nhiều cột nhỏ.

Hai là sử dụng màn hình LED nhưng lại không chuẩn bị đồ họa. Nhiều người sử dụng màn hình LED nhưng lại quên đi vai trò của đồ họa sân khấu – các file chiếu màn LED. Hiện tại nhiều sân khấu cứ lắp đặt màn hinh LED thật hoành tráng nhưng lại không biết chiếu cái gì ? Thường là chiếu phóng sự, chiếu những hình ảnh đồ họa trang trí mà có thể nhặt đầy trên mạng là xong.

Ánh sáng: Ánh sáng cũng là 1 yếu tố rất quan trọng trong sân khấu. Việc phối hợp giữa ánh sáng với màn LED thể hiện đẳng cấp và vai trò của đạo diễn. Làm sao để hai thứ ánh sáng đó tôn nhau lên và để có thể đạt được ý đồ.

Nguyên nhân khách quan:
Do có nhiều nguồn cung, giá thành thấp nên gây ra hiện tượng bão hòa màn LED trong sân khấu. Sân khấu nào cũng sử dụng LED, ít tiền thì sử dụng ít, nhiều tiền thì sử dụng nhiều. Khán giả đi xem ngán ngẩm khi phải xem trình diễn video trên LED thay vì trình diễn nghệ thuật.

Đặc biệt là thừa LED hiển thị nhưng lại thiếu 1 số loại LED đặc chủng như: LED dẻo, LED đặt sàn nên việc ứng dụng màn LED rất hạn chế.

3/ Sử dụng màn hình LED thế nào là hợp lý ?

Lên ý tưởng sử dụng màn LED: Trước khi sử dụng màn LED, đạo diễn, biên tập và họa sỹ thiết kế sân khấu phải cùng nhau bàn bạc kỹ lưỡng mục đích sử dụng của màn LED để đạt hiệu quả tốt nhất. Màn LED sử dụng khi chương trình cần chiếu phóng sự hay cho các chương cần nhiều sự thay đổi như: gameshow, ca nhạc…

Đa dạng các thiết bị: Hiện nay màn hình LED cho sân khấu có nhiều loại: màn LED dẻo, LED đặt sàn. Việc đa dạng thiết bị sẽ giúp cho việc ứng dụng màn LED rất hạn chế.

Bên cạnh đó, vai trò của Họa sĩ đồ họa rất quan trọng. Để sáng tạo ra những hình nền động, họa sĩ đồ họa cần có mắt thẩm mỹ cũng như chuyên môn về kỹ thuật. Bên cạnh đó, họa sỹ đồ họa cần tự trang bị cho mình 1 số kinh nghiệm: bố cục của hình nền và các hiệu ứng tạo chiều sâu trên sân khấu, kiến thức nhân trắc học của đồ họa với con người. Sự chênh lệch về màu sắc của màn hình LED hiển thị với màn hình máy tính vốn dùng được để tạo ra các hình nền đồ họa. Bên cạnh đó nên trao đổi với các chuyên gia nói chuyện để mở rộng tầm nhìn.

Ứng dụng màn LED với đạo cụ, màn chiếu để thể hiện ý tưởng cũng tạo hiệu ứng thị giác khán giả tạo hiệu ứng cho chương trình thêm nổi bật.

4/ Hiệu quả của màn LED trên sân khấu Việt.

Sau một thời gian ứng dụng màn LED trên nhiều sân khấu, nhiều biên tập viên – đạo diễn nhận ra sự bão hòa LED và quay trở lại với cả sân khấu có cảnh với những chương trình không cần thiết đến màn LED.
Còn ở những chương trình lớn, có nhiều đạo diễn đẩy sâu sự tương tác của diễn viên, đạo cụ với màn LED như chương trình: Bước nhảy hoàn vũ, Bài hát yêu thích…

Nhiều đơn vị như Đài truyền hình Việt Nam đã xây dựng cho mình đội ngũ đồ họa hình nền chuyên nghiệp. Những đạo diễn cũng thường xuyên kết hợp với các studio để tạo ra những đồ họa đúng ý đồ.

Xem thêm bài viết Đạo cụ sân khấu: điểm nhấn tinh tế trong thiết kế sân khấu.

5/ Tương lai của sân khấu­

Chúng ta có thể nhìn thấy thế giới đã làm gì với nghệ thuật trình diễn trên sân khấu:

Đỉnh cao của trình diễn tương tác màn LED với nghệ sĩ khi Adam Levine hát mở màn Lễ trao giải Oscar 2015 với ca khúc Lost Stars:

Màn biểu diễn tuyệt với của nữ ca sĩ Katy Perry cưỡi hổ khổng lồ hay nhảy với cá mập tại Super Bowl 2015:

Các modul LED chuyển động trên sân khấu:

Jenifer Lopez lộng lẫy trong chiếc váy trắng khổng lồ biểu diễn ca khúc Feel the light ở American Idol:
 

Màn khai mạc Olympic LonDon 2012 thì chắc không phải kể nhiều:
 

Để thực hiện được những màn trình diễn này trên sân khấu không thể thiếu được tư duy tuyệt vời của đạo diễn, sự sắp đặt thiết kế của họa sỹ thiết kế sân khấu, bàn tay công nghệ của họa sỹ đồ họa và diễn xuất của diễn viên.
 

6/ Kết luận.

Màn LED là một phần của sân khấu là một công cụ đắc lực giúp họa sĩ và đạo diễn có khả năng truyền tải ý tưởng của mình tới khán giả. Nhưng người sử dụng đừng quá lạm dụng màn LED bởi vì quan trọng nhất trên sân khấu vẫn là nội dung ý tưởng, người diễn viên, MC. Trong tương lai của nghệ thuật trình diễn sân khấu của Việt Nam, sau khi màn LED sẽ bão hòa là sự lên ngôi của đèn chiếu laser, màn chiếu projector, trình diễn ánh sáng 3D Mapping, các modul chuyển động trên sân khấu. Việc của họa sỹ thiết kế sân khấu không chỉ là sử dụng sáng tạo màn LED mà còn phải liên tục cập nhật công nghệ để tạo ra những màn trình diễn hoành tráng.
 

Huy Hoan